La ragazza napoletana che segui l’amore “fino in capo mondo” con l’entusiasmo della gioventu, si trova all’improvviso davanti a una realtá infernale. La democrazia che fu promessa agli albanesi dopo la caduta del fascismo, fu sostituita da un regime anche piú selvatico e sanguinario: la dittatura comunista.
Il suo marito Mark, come tutti gli intelletuali fu arrestato e chiuso in prigione e campi di concentramento, per l’unico sbaglio di aver studiato nelle universitá dell’Europa dell’ovest.
Il palco é diviso a metá da una rete con filo spinato. Una porta e un soldato di guardia con fucile in mano si vedono. Da una parta si trova Reginella, con un bambino e borse con alimenti sulla spalla che aspetta di incontrare Mark che é imprigionato. Dall’altra parte una baracca con gli attrezzi di lavoro, ferri e mezzi di tortura. Davanti a questa baracca dentro un canale lavorano i prigionieri leggati in catene e con le teste chine.
Musica di opera Nabucco: va pensiero.
(Entra il comandante del carcere: Urla.)
Sporchi Borghesi! Vi impiccheremo tutti. Un proiettile in testa non vi basta. Meritate di morire come i cani per strada, ed é hallall!
(Da un sguardo a Reginella)
Chi le ha permesso di entrare qua compagna?
Reginella
(Tira fuori una lettera e glielo porge.)
Ho il permesso compagno comandante. Ho un permesso da Tirane, dal ministro di giustizia.
Il comandante
Quale ministro? Qui il ministro sono io! Quando io facevo la guerra per la patria….
(Prende la lettera e legge.)
….quando io facevo la guerra per la patria, il ministero si scaldava vicino alla stufa, in cittá.
Reginella
Compagno comandante, per favore, permettetemi di vedere mio marito, il padre di mio figlio.
Il comandante
Chi é il suo marito, chi é lei che parla questa lingua strana? Dovete essere una nemica del popolo.
Reginella
Io provengo dal popolo, compagno comandante. I miei genitori a Napoli sono pasticcieri, lavorano dalla mattina alla sera tardi per mantenere la famiglia. Non siamo né borghesi né capitalisti.
Il comandante
Ah italiana, bella donna italiana! Ma perche lei é qua nel campo der condannati politici? Noi non abbiamo prigionieri italiani qui. I fascisti gli abbiamo sconfitti e gli abbiamo cacciati, buttati nel mare…
Reginella
Mio marito, il padre di mio figlio é albanese, di Scutari.
Il comandante
Da Scutari? No, bella donna, li sono tutti ribelli e finiranno in carcere! Abbiamo questo ordine.
Reginella
Mio marito é architetto e si é laureato con 110 e lode e non si é occupato mai di politica. Io non volevo venire, ma lui ha insistito. Ricostruiremo la patria con un sistema democratico, mi disse, ora che il fascismo é sconfitto. Noi siamo antifascisti, siamo stati sempre contro ogni dittatura.
Il comandante
Il fascismo l’abbiamo sconfitto noi partigiani, l’abbiamo distrutto a testate e l´abbiamo buttato nel mare…come fa quella canzone italiana
Una mattina mi son svegliato
O bella ciao, bella ciao, bella ciao
Reginella
Che bello compagno comandante, mi ricordate la cara Italia, quante volte abbiamo cantato questa canzone. Perche noi siamo antifascisti e sappiamo che solo la democrazia fiorirá nel mondo.
Comandante
Mi auguro che il comunismo giunga anche in Italia come da noi e che ripulisca il Paese da questi sporchi borghesi che sono nascosti come topi ovunque.
Reginella
Compagno comandante parlate bene in italiano e conoscete le canzoni…
Comandante
Io ho studiato a Roma per giurisprudenza, perché volevo diventare l’avvocato del mio popolo, peró ho interrotto gli studi e sono rittornato per lottare contro il fascismo. Nel 43 sono ritornato anche’io. Vi ricordo bene. Eravamo insieme sulla nave che ritornava da Bari a Durazzo…
Reginella
Madonna mia! Io ero ancora vestita in bianco con l’abito da sposa perche cosi voleva mio marito. La sposa napoletana che si preparava per il matrimonio in Albania.
Comandante
Voi venivate al matrimonio, invece io per guerra contro il fascismo e qui cambia lo scopo.
Reginella
Certo che cambia, quando sono arrivata io ho portato dietro una benedizione perché in quel settembre fascisti sono capitolati.
Comandante
Ricordo come cantavate tutto il tempo sulla nave festeggiando tutti insieme con canzoni napoletane e scutarine e mi fa piacere che le ricordate ancora perché suo marito non ricorda piú niente.
Reginella
Avete chiesto a Mark perché non canta? Come sta? Forse é malato?
Comandante
Il tuo Mark non parla e non canta perché ha capito che l’epoca di borghesi é finita una volta per tutte.
Reginella
Compagno comandante, tutto questo é un malinteso perché Mark ha avuto sempre un’anima democratica e pensieri avanzati. Io credo che lui presto ritornerá a casa.
Comandante
Non deve credere tanto, bella donna, perché chi entra qui, non esce vivo.
Reginella
Mark é un architetto laureato, molto talentuoso, e dall’altra parte é un cantante meraviglioso, ha una voce di tenore che non potete credere…
Comandante
Suo marito, come tutti gli altri qui che sono borghesi e capitalisti, sarano torturati fino a diventare pelle e ossa.
Reginella
Ma quale borghese e capitalista? Sono 6 mesi che siamo entrati nella casa nuova che lui ha costruito con le sue mani e ancora non abbiamo pagato il debito che abbiamo preso agli amici e conoscenti. Lei ha avuto modo di conoscerlo qui e vedere che pensieri ha, compagno comandante.
Comandante
Le ho detto, ricordo quel viaggio nell autunno 43. Casualmente ci siamo incontrati quando ritornavo a lottare contro il fascismo die Mussolini in quel settembre del 43. Mi avevano bocciato negli esami i professori fascisti di Roma e io volevo farglielo pagare, e come puoi vedere, li abbiamo buttati a mare i fascisti italiani…
Akti i dytë
Nji italiane në kampin e përqëndrimit komunist!
Albania 1946
Vajza napolitane që ka ndjekë dashuninë “deri në fund të botës” me tanë entuziazmin rinor, ndodhet papritmas përballë nji realiteti infernal. Demokracia që ju premtue shqiptarëve mbas humbjes së fashizmit u zëvëndësue me nji regjim edhe ma të egër dhe gjakatar: me diktaturën komuniste. I shoqi i saj Marku si gjithë elita intelektuale e vendit asht arrestue dhe mbyllë në burgje e kampe përqëndrimit, për fajin e vetëm se kanë mbarue shkollat e nalta në perëndim.
Skena asht e ndamë pergjyse me nji rrjet telash me ferra. Nji derë dhe nji ushtarë që ruen me pushkë në dorë. Nga njena anë ndodhet Regjinela me foshnjë dhe canta ushqimesh në krahë që po pret me u takue me Markun që asht i burgosun aty. Nga ana tjetër asht nji barakë me vegla pune dhe hekura e mjete torturash mbi të. Përpara saj punojnë në nji kanal të burgosun me pranga, të lidhun e me krenat përdhe.
Muzikë nga Nabukodonosor: Va pensiero.
(Hin Komandanti i Burgut. Ulërin!)
Komandanti
Borgjezë të ndyrë! Do ju shkojmë të gjithëve në litar! Plumbin ballit dhe e keni pak. Të ngordhni si qenët e rrugëve e keni hallall!
( shef Regjinelën)
Kush të ka lejuar ty moj shoqe të vish deri këtu!?
Regjinela
(nxjerr nji leter dhe ja drejton)
Kam leje compagno komandant, kam nxjerre leje ne Tirane nga vete ministri i drejtesise.
Komandanti
Cili minister! Ketu ministri jam une! Kur luftoja une maleve per atdhe……
(merr letren e lexon)
Kur luftoja une maleve per atdhe, ministri ngrohej sobave ne qytet…
Regjinela
Compagno komandant, ju lutem më lejoni me takue burrin tim, babën e fëmijës tim.
Komandanti
Kush është burri juaj dhe kush jeni ju që flisni një gjuhë kaq të cuditshme? Armike e popullit duhet të jeni.
Regjinela
Unë jam vetë popull, Compagno komandant, prindja ime në Napoli janë pasticiere, punojnë nga nadja herët deri në darkë vonë për me mbajtë familjen. Nuk jena as borgjezë e as kapitalistë….
Komandanti
Ah, italiana, bella donna italiana! Po c’të ka sjellë në kampin e të dënuarve për politikë? Ne nuk kemi të burgosur italianë këtu. Fashistët i mundëm dhe i përzumë të gjithë, i hodhëm në detë.
Regjinela
Burri im, baba i fëmijes këtu asht shqiptar, nga Shkodra, si ka….
Komandanti
(e ndërpret)
Nga Shkodra? Mos, bella donna, atje janë të gjithë reaksionarë dhe do përfundojnë në burg! Kemi urdhër ti zhdukim të gjithë nga ai qytet.
Regjinela
Im shoq asht arkitekt me 110 alode, ai nuk asht marrë kurrë me politikë. Unë nuk doja që të vinin porse ai ngulmoi: do ndërtojmë atdheun në nji system demokratik më thoshte, tash që fashizmi po e then qafën. Ne jemi antifashistë, kemi qenë gjithnji kundra cdo dikature…
Komandanti
Fashizmit ja thyem neve partizanët qafën, ja dërmuam kokën dhe e hodhëm në detë. Si bën ore ajo kënga italiane:
Nella matina mi son svegliato
O bella cia bella ciao bella ciao
Regjinela
Sa bukur compagno Komandant po më kujtoni Italinë e dashtun, sa herë e kemi këndue edhe ne kët kangë. Se ne jemi antifashistë dhe e dijmë se vetëm demokracia do e lulëzojë mbarë botën…
Komandanti
Uroj që në Itali të vijë kështu si tek neve komunizmi dhe ta pastrojë vendin nga të gjithë këto borgjezet e ndyrë që janë fshehur si mijte gjithandej.
Regjinela
Compagno Komandant sa mirë që e njifni italishten dhe kangën italiane.
Komandanti
Unë kam studjuar në Romë për drejtësi, doja të dilja avokat i popullit tim, porse ndërpreva studimet dhe u ktheva se më kërkoi atdheu të luftoja kundra fashizmit, në 1943 jam kthyer edhe unë. Ju mbaj mend mirë. Ishim bashkë në anijen që kthehej nga Bari në Durrës…
Regjinela
Madonna mia! Unë isha ende e veshun në të bardhë me velin e nuses se im shoq kështu donte. Nusja napolitane në Shqipninë që po pregatitej për dasëm…
Komandanti
Ju po vinit për dasëm, ndërsa unë për luftë kundra fashizmit e këtu ndryshojnë qëllimet….
Regjinela
Padyshim që ndryshojnë, kur erdha unë solla nji bekim me vedi, se në atë shtator që erdhëm kapitulluan fashistët.
Komandanti
Mbaj mend se si kënduat gjthe kohën në anije dhe festuat të gjithë se bashku dasmën me këngë napolitane dhe këngë shkodrane e më vjen mirë që juve i mbani mend akoma, sepse yt shoq nuk mban mend asgjë më…
Regjinela
E keni pyetë Markun se pse nuk këndon? Si asht ai ?Ndoshta asht sëmurë?
Komandanti
Marku yt nuk flet as nuk këndon më, e ka kuptuar se koha e borgjezëve ka mbaruar një hërë e mirë.
Regjinela
Compagno Komandant, kjo e gjitha asht nji keqkuptim, se Marku ka pasë gjithnji nji shpirt demokrat dhe mendime përparimtare. Unë besoj se ai së shpejti do kthehet në shpi….
Komandanti
Mos besoni shumë bella donna, se kush hyn te ky burgu këtu, nuk del i gjallë.
Regjinela
Marku asht arkitekt me diplomë dhe mjaft i talentuem nga njena anë, nga ana tjetër ai asht kangtar i mrekullueshëm, ka nji za tenori që nuk mund ta imagjinoni…
Komandanti
Yt shoq si të gjithë të tjerët këtu janë borgjezë dhe kapitalistë të majmur dhe këtu do ndëshkohen derisa të bëhen kockë dhe lëkurë.
Regjinela
Po cfarë borgjezi e kapitalisti! Na kena 6 muej që kena hi në shpinë e re që e ka ndërtue me duert e tija dhe ende nuk kena pague borgjin që ka marrë ndër miq e shokë…Ju keni pasë rastin me e njoftë këtu bashkshortin tim compagno Komandant dhe me e pa se cfarë mendimesh ka.
Komandanti
Të thashë se e mbaj mend atë udhëtim, në vjeshtën e 43. Rastësisht u takuam, kur po kthehesha të luftoja fazhizmin e Musolinit në atë shtator të vitit 1943.. Më kishin ngelur në provime profesorët fashistë të Romës dhe unë do ja ktheja me luftë dhe sic e sheh ne i hodhëm në detë fashistët…
Gjergj Jozef Kola
Traduzione dell’Autore.
